KPI w produkcji – kluczowe wskaźniki sukcesu

Kluczowe wskaźniki efektywności (KPI) to podstawa sukcesu każdej firmy, a ich zastosowanie dotyczy również branży produkcyjnej. Wskaźniki KPI stanowią niezbędny element pomiaru efektywności, stymulowania rozwoju i zapewniania skuteczności operacyjnej. Parametry te pozwalają na lepsze zrozumienie szeregu zagadnień związanych z produkcją, takich jak zrównoważony rozwój, bezpieczeństwo i higiena pracy oraz jakość i wydajność. Przeanalizujemy niektóre z najważniejszych wskaźników KPI, wykorzystywanych do oceny i usprawniania procesów produkcyjnych.

Jakie są kluczowe wskaźniki efektywności w produkcji?

Wskaźniki KPI to popularna metoda oceny efektywności, której celem jest dostarczanie danych niezbędnych do podejmowania strategicznych decyzji biznesowych. Firmy światowej klasy wykorzystują wskaźniki KPI do stworzenia pełnego obrazu swojej działalności i zidentyfikowania obszarów wymagających usprawnień. Nie inaczej jest w przemyśle produkcyjnym. Producenci stosują wskaźniki KPI do pomiaru i oceny wydajności, efektywności i skuteczności procesów produkcyjnych.

„Jeśli nie możesz tego zmierzyć, nie możesz tego ulepszyć”.

Lord Kelvin, szkocko-irlandzki fizyk

Chcąc zajmować pozycję lidera w branży produkcyjnej, należy wdrożyć kluczowe wskaźniki efektywności do swojego modelu biznesowego. Wskaźniki te stanowią istotny element strategii, umożliwiając wgląd w różne aspekty produkcji, pozwalając firmom na optymalizację procesów, podnoszenie standardów, ograniczanie wydatków i osiąganie celów strategicznych. 

Jak formułować wskaźniki KPI zgodne z kryteriami SMART

Zdefiniowanie konkretnych i skutecznych celów bywa trudnym zadaniem. Aby wskaźnik KPI były odpowiednio wyznaczony, warto skorzystać z metody SMART: 

• Skonkretyzowany: wyznacz jasne cele, które będą dostosowane do twoich strategii i celów biznesowych.
• Mierzalny: ustal kamienie milowe, które pozwolą ci zmierzyć postępy.
• Akceptowalny: upewnij się, że twój cel jest ambitny i osiągalny w wyznaczonych ramach czasowych i budżetowych.
• Realistyczny: wyznacz cel, który jest istotny w kontekście twojej firmy oraz branży i rynku. 
• Terminowy: cel powinien być określony w czasie, a każdy wskaźnik wymaga wyznaczenia terminów jego realizacji.

15 głównych wskaźników wydajności produkcji

Oto najczęściej stosowane wskaźniki KPI w sektorze produkcyjnym:

1. Całkowita efektywność sprzętu (OEE)

OEE to kompleksowy wskaźnik służący do oceny produktywności maszyn produkcyjnych. Ocenie poddawane są trzy aspekty: jakość (odsetek elementów pozbawionych wad), wydajność (prędkość i produktywność w porównaniu do wartości idealnych) oraz dostępność (procentowy czas pracy). Dzięki monitorowaniu wskaźnika OEE możliwe jest znalezienie wąskich gardeł, skrócenie czasu przestojów i ogólne zwiększenie produkcji.

Jak obliczyć OEE: OEE = jakość × wydajność × dostępność

2. Zapasy produktów w procesie produkcji (WIP)

Produkty w procesie produkcji to towary, które są trakcie produkcji lub oczekują na ukończenie i sprzedaż. W ramach produkcji w toku uwzględniane są koszty związane z personelem, surowcami i innymi niedokończonymi towarami. Wskaźnik ten pozwala ocenić efektywność wykorzystania materiałów i wartość częściowo wyprodukowanych towarów.

Jak obliczyć WIP: WIP = (WIP początkowy + koszty produkcji) – koszt wytworzenia produktów

3. Przestoje w produkcji

Przestoje w produkcji to okresy, w których dochodzi do wstrzymania produkcji z powodu awarii lub na potrzeby prac konserwacyjnych, wymiany sprzętu lub usunięcia usterek. Monitorowanie przestojów umożliwia zlokalizowanie źródła problemów, wdrożenie planów konserwacji zapobiegawczej i ograniczenie strat w produkcji. Minimalizacja czasu przestoju maksymalizuje wykorzystanie sprzętu i poprawia wydajność operacyjną.

Jak obliczyć czas przestoju produkcji: Czas przestoju produkcji = łączny czas przestoju w określonych ramach czasowych.

4. Wydajność jakościowa

Wydajność jakościowa to odsetek produktów wyprodukowanych bez defektów w określonych ramach czasowych. Jest to kluczowy wskaźnik KPI pozwalający na ocenę jakości produktu, zmniejszenie ilości odpadów i zapewnienie satysfakcji klientów. Przy ciągłym monitorowaniu wydajności jakościowej możliwe jest utrzymanie wysokich standardów produkcji i podejmowanie stosownych działań naprawczych.

Jak obliczyć wydajność jakościową: Wydajność jakościowa = liczba niewadliwych produktów z wyłączeniem przeróbek i odpadów / całkowita liczba wytworzonych produktów.

5. Czas cyklu produkcyjnego

Czas cyklu produkcyjnego to całkowity czas potrzebny do ukończenia operacji lub zamówienia. Stanowi on kluczowy wskaźnik KPI służący do identyfikowania ograniczeń w produkcji oraz zwiększania wydajności i optymalizacji przepływu pracy. Skracając czas cyklu produkcyjnego, można zwiększać produktywność i lepiej zaspokajać potrzeby konsumentów.

Jak obliczyć czas cyklu: Czas cyklu = (czas, w którym klient otrzymał zamówienie – czas, w którym klient złożył zamówienie) / liczba wszystkich wysłanych zamówień.

6. Ilość odpadów

Wskaźnik ten określa ilość materiałów produkcyjnych, które są marnowane w stosunku do całkowitej ilości użytych materiałów. Monitorowanie tego parametru ma kluczowe znaczenie dla ograniczenia marnotrawstwa oraz poprawy rentowności i wydajności procesu produkcyjnego.

Jak obliczyć wskaźnik odpadów: Wskaźnik odpadów = całkowita ilość odpadów / całkowita ilość produktu.

7. Rotacja zapasów

Wskaźnik rotacji zapasów określa tempo sprzedaży lub wykorzystania zapasów w danym okresie. Odzwierciedla on poziom efektywności zarządzania zapasami i planowania produkcji. Duży obrót zapasami wskazuje na skuteczne prognozowanie popytu i efektywne wykorzystanie zasobów, natomiast niski wskaźnik obrotu bywa oznaką nadmiernych zapasów lub nieefektywności produkcji.

Jak obliczyć wskaźnik rotacji zapasów: Rotacja zapasów = koszt sprzedanych towarów (COGS) / średni stan zapasów w określonym przedziale czasu.

8. Koszt wytworzenia towarów (COGM)

Bezpośrednie koszty związane z produkcją towarów, takie jak koszty pracy, materiałów i ogólne koszty produkcji, mierzone są wskaźnikiem kosztu sprzedanych towarów (COGS) lub COGM. Wartość ta ma kluczowe znaczenie nie tylko podczas oceny rentowności procesu produkcyjnego, ale także z punktu widzenia producentów, którzy muszą uwzględniać tę wartość jako koszt w swoich sprawozdaniach z zysków i strat.

Jak obliczyć COGM: COGM = (początkowe zapasy w produkcji w toku + całkowity koszt produkcji) – końcowe zapasy w produkcji w toku.

9. Zwrot z aktywów (ROA)

Wskaźnik ten pozwala określić przychody generowane przez aktywa kapitałowe wykorzystywane do produkcji towarów. Dzięki temu można określić, czy zakup danych maszyn i sprzętu był korzystny.

Jak obliczyć ROA: ROA = dochód netto / średnia wartość aktywów

10. Wykorzystanie mocy produkcyjnych

Wykorzystanie mocy produkcyjnych oznacza stopień, w jakim operacja produkcyjna wykorzystuje dostępne moce produkcyjne. Wskaźnik ten pomaga w ocenie wydajności operacyjnej i prognozowaniu przyszłych potrzeb w zakresie zdolności produkcyjnych.

Jak obliczyć wykorzystanie mocy produkcyjnych: Wykorzystanie mocy produkcyjnych = (rzeczywista produkcja/maksymalna potencjalna produkcja) × 100

11. Zużycie energii

Zużycie energii oznacza ilość energii zużytej na każdą wyprodukowaną jednostkę. Monitorowanie zużycia energii pozwala zidentyfikować obszary, w których istnieje możliwość zaoszczędzenia kosztów energii, zmaksymalizowania wykorzystania sprzętu i wspierania projektów środowiskowych. Ograniczenie zużycia energii zwiększa poziom zrównoważonego rozwoju przy jednoczesnym obniżeniu kosztów operacyjnych.

Jak obliczyć zużycie energii: Koszt energii na jednostkę = suma wszystkich kosztów energii / liczba wyprodukowanych jednostek

12. Koszty utrzymania

Wskaźnik kosztów utrzymania pozwala monitorować wydajność maszyny na przestrzeni czasu. Wszystkie koszty związane z utrzymaniem i naprawą sprzętu produkcyjnego są uwzględnione w kosztach konserwacji z uwzględnieniem działań zapobiegawczych i naprawczych. Ma to na celu optymalizację dostępności sprzętu przy najniższych możliwych kosztach.

Jak obliczyć koszty utrzymania: Koszty utrzymania = całkowite koszty utrzymania urządzenia / liczba wyprodukowanych produktów

13. Terminowa dostawa

Terminowa dostawa jest wskaźnikiem zamówień lub produktów, które są dostarczane do klientów zgodnie z harmonogramem. Stanowi istotny wskaźnik KPI decydujący o zadowoleniu i retencji klientów. Monitorowanie terminów dostaw pomaga w lokalizowaniu przestojów w łańcuchu dostaw, usprawnianiu schematów logistycznych i niezawodnym zaspokajaniu potrzeb konsumentów.

Jak obliczyć terminowość dostaw: Wskaźnik terminowości dostaw = liczba produktów dostarczonych na czas / całkowita liczba dostarczonych produktów.

14. Wskaźnik wypadkowości

Bezpieczeństwo środowiska pracy to kluczowy czynnik w branży produkcyjnej. Wskaźnik wypadkowości pozwala określić liczbę incydentów lub wypadków w pracy w każdym okresie, zwykle na 100 pracowników. Monitorowanie wskaźnika wypadków pomaga w identyfikacji zagrożeń, wdrażaniu środków zapobiegawczych i wspieraniu świadomości na temat bezpieczeństwa w miejscu pracy. 

Jak obliczyć wskaźnik wypadkowości: Wskaźnik wypadkowości = (liczba urazów i zachorowań x 200 000) / liczba przepracowanych godzin przez pracowników.

15. Wskaźniki zrównoważonego rozwoju

W ramach działań na rzecz zrównoważonego rozwoju uwzględnia się szereg kluczowych wskaźników KPI związanych z efektywnym gospodarowaniem zasobami, odpowiedzialnością społeczną i wpływem na środowisko. Wśród nich można wyróżnić cele związane z redukcją odpadów, wskaźnikami recyklingu, wydajnością zużycia wody i emisją dwutlenku węgla. Produkcja i wytwarzanie to branże intensywnie wykorzystujące zasoby, dlatego wskaźniki te mają kluczowe znaczenie dla przedsiębiorstw, które starają się zminimalizować swój wpływ na środowisko. Monitorowanie wskaźników zrównoważonego rozwoju pozwala zapewnić bardziej zrównoważony rozwój w dłuższej perspektywie i promować inicjatywy z zakresu społecznej odpowiedzialności biznesu. Wzory na obliczenie poszczególnych wskaźników mogą się od siebie różnić, oto przykład na obliczenie wskaźnika recyklingu:

Jak obliczyć wskaźniki zrównoważonego rozwoju: Środki zrównoważonego rozwoju = całkowita ilość wytworzonych odpadów / całkowita ilość odpadów poddanych recyklingowi) × 100

Podsumowanie

Osiągnięcie strategicznych celów i doskonałości operacyjnej zależy od efektywnego wykorzystania wskaźników KPI. Wymienione powyżej wskaźniki efektywności produkcji są źródłem krytycznych informacji na temat wielu aspektów procesu produkcyjnego. Dzięki dokładnemu monitorowaniu i analizie kluczowych wskaźników możliwe jest zidentyfikowanie nieefektywności, poprawa jakości, optymalizacja zasobów i zapewnienie bezpieczeństwa.

Wprowadzenie wskaźników KPI do procesu decyzyjnego opartego na danych pozwala ponadto na utrzymanie konkurencyjności, lepsze reagowanie na potrzeby klientów i dostosowywanie się do zmian zachodzących na rynku. Wraz z rozwojem technologicznym i rosnącym zapotrzebowaniem na zrównoważony rozwój, znaczenie i wykorzystanie tych wskaźników KPI będzie stale rosło. To z kolei skłoni producentów do bardziej pomysłowych, odpowiedzialnych i wydajnych działań.

Poszczególne cele i założenia mogą się różnić w zależności od branży i strategii firmy. W tym artykule przedstawiono przykładowe wskaźniki KPI w branży produkcyjnej; lista ta ma charakter wyłącznie informacyjny i zawsze powinna być konsultowana z profesjonalnymi ekspertami.

Najczęściej zadawane pytania