Zdrowie i bezpieczeństwo w miejscu pracy powinno być najwyższym priorytetem dla każdej firmy i osoby. Jeśli zapytasz dowolnego dyrektora zarządzającego lub dyrektora generalnego (CEO) o to, jak mierzy wyniki swojej firmy, wymieni on co najmniej jeden z następujących wskaźników: zysk, zwrot z inwestycji lub udział w rynku. Ich wspólną cechą jest to, że są one pozytywne i odzwierciedlają osiągnięcia, a nie negatywne aspekty. Jeśli zapytać te same osoby o to, jak mierzą zdrowie i bezpieczeństwo w miejscu pracy, przywołają statystyki dotyczące urazów.
Do oceny wyników działalności wykorzystuje się szereg pozytywnych wskaźników. Jednak w przypadku zdrowia i bezpieczeństwa często stosuje się dwa wskaźniki negatywne: urazy i dni chorobowe pracowników. Wskaźniki te, nawet jeśli są niskie na przestrzeni kilku lat, nie stanowią gwarancji, że zagrożenia są pod kontrolą i nie doprowadzą do urazów w przyszłości. Jest tak w przypadku firm, w których istnieje wyjątkowo niskie prawdopodobieństwo wypadków w miejscu pracy, ale mogą występować tam poważne zagrożenia. Jest to mylący wskaźnik wyników w zakresie bezpieczeństwa.
Niektóre problemy związane ze statystykami dotyczącymi zdrowia i bezpieczeństwa:
- Zaniżanie wyników – stosowanie wskaźników urazów jako miernika, zwłaszcza w systemach nagradzania za niski odsetek przypadków urazów, może prowadzić do niezgłaszania takich zdarzeń.
- Wskaźniki urazów nie odzwierciedlają potencjalnej dotkliwości zdarzenia, a jedynie jego konsekwencje.
- Pracownicy mogą przebywać na zwolnieniu lekarskim z powodów, które nie odzwierciedlają dotkliwości zdarzenia
- Niski wskaźnik urazów może prowadzić do zbytniej niefrasobliwości w miejscu pracy.
- Statystyki dotyczące urazów wskazują wyniki, a nie przyczynę
Po co mierzy się wyniki w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa?
Pomiar jest częścią każdego procesu zarządzania w dowolnym dziale – finansów, produkcji czy świadczenia usług. Zdrowie i bezpieczeństwo są równie ważne, a proces ten powinien być traktowany jednakowo. Głównym celem oceny zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu pracy jest dostarczenie informacji o postępach i stanie działań w firmie w zakresie zarządzania ryzykiem wystąpienia urazów i chorób.
Statystyki dotyczące zdrowia i bezpieczeństwa stanowią element wdrożonych procesów zarządzania zdrowiem i bezpieczeństwem oraz kontroli zagrożeń. W kontrolowaniu zagrożeń kluczową rolę odgrywają cztery działania:
- Dostarczanie informacji o sposobie działania systemu
- Identyfikacja obszarów, w których wymagane są działania naprawcze
- Zapewnienie podstaw do dalszego rozwoju
- Dostarczanie informacji zwrotnych oraz motywowanie
Co należy mierzyć (KPI)
Kluczowe wskaźniki efektywności (KPI) w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa są mierzalnymi wartościami wykorzystywanymi do śledzenia postępów w realizacji konkretnych celów w miejscu pracy. Wiele firm nie uwzględnia w swoich celach w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa innych KPI niż ocena bieżących statystyk urazów. Możesz sądzić, że Twoja firma ich nie potrzebuje lub że w przypadku Twoich pracowników ryzyko jest minimalne, ponieważ działacie w takim sektorze jak IT czy marketing, ale jak już wcześniej wspomnieliśmy, świadczy to o zbytnim samozadowoleniu i braku zrozumienia znaczenia zdrowia i bezpieczeństwa.
KPI nie służą jedynie do pomiaru wskaźnika wypadków w miejscu pracy pod kątem bezpieczeństwa. Równie ważne są kwestie związane ze zdrowiem – im mniej dni chorobowych wykorzystuje Twój personel, tym większa będzie wydajność Twojej firmy.
Przedstawiamy 10 najważniejszych naszym zdaniem wskaźników KPI w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu pracy. Należy je traktować jedynie jako ogólne wskazówki, ponieważ każda firma ma unikalne potrzeby i cele. Wskaźniki te stanowią jednak właściwy punkt wyjścia do rozpoczęcia rozmów na ten temat we własnej firmie. Przy każdym z 10 najważniejszych wskaźników KPI zamieściliśmy krótki opis tego, jak on funkcjonuje i jak go wdrożyć.
1. Liczba zgłoszonych wypadków lub incydentów
Jest to podstawowy wskaźnik KPI w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa – każda firma lub organizacja powinna przez cały czas mierzyć liczbę zgłoszonych incydentów i wykorzystywać ten wskaźnik jako punkt odniesienia na wysokim szczeblu. W niektórych krajach istnieje obowiązek prawny, aby mierzyć ten KPI i udostępniać jego wyniki na żądanie. Należy zwracać szczególną uwagę na liczbę zgłaszanych incydentów, gdy w miejscu pracy wprowadzane są nowe procesy, nowe maszyny lub jakiekolwiek zmiany.
2. Zgłaszanie zdarzeń potencjalnie wypadkowych
Równie ważne jak zgłaszanie wypadków jest zgłaszanie zdarzeń potencjalnie wypadkowych lub drobnych incydentów, których pracownicy mogą nie czuć się zobowiązani zgłaszać, takich jak drobne uderzenia czy zadrapania. Jak już wcześniej wspomnieliśmy, może to prowadzić do nadmiernej niefrasobliwości. Zgłaszanie drobnych incydentów ma na celu zapobieganie potencjalnym katastrofom w przyszłości. Śledzenie tego typu incydentów w dużej mierze zależy od pracowników, dlatego należy upewnić się, że informacje o tym KPI są skutecznie przekazywane oraz że dostępne są odpowiednie kanały do zgłaszania takich incydentów bez obawy o działania karne.
3. Awarie sprzętu
Awarie sprzętu nie są czasami uwzględniane jako kluczowy wskaźnik wypadków w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa. Jeśli sprzęt regularnie ulega awariom, nie tylko obniża to wydajność, ale także jest wyraźnym sygnałem, że stan sprzętu może doprowadzić do potencjalnego zagrożenia.
4. Szkolenie pracowników
Szkolenie pracowników ma kluczowe znaczenie dla każdej firmy, niezależnie od tego, czy chodzi o podstawowe szkolenie z zakresu BHP, czy też o szkolenie w zakresie bezpieczeństwa pracy z ciężkim sprzętem. Upewnienie się, że pracownicy są w pełni świadomi obowiązujących w firmie procedur i zasad w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa jest niezbędne do stworzenia kultury bezpieczeństwa. Każda firma powinna śledzić dokumentację szkoleniową każdego pracownika nie tylko ze względu na zgodność z przepisami, ale również w celu wykazania proaktywnego podejścia do realizacji ogólnych celów w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa. Śledzenie dokumentacji pracowników będzie również przypominać o potrzebie przeprowadzania kolejnych szkoleń przez cały rok, szczególnie w przypadku aktualizacji zasad.
5. Średnia liczba godzin nadliczbowych na osobę
Średnia liczba godzin nadliczbowych na jednego pracownika to świetny wskaźnik KPI do pomiaru czasu poza standardowymi godzinami pracy. Jeśli firma skutecznie zarządza swoim obciążeniem pracą, utrzymując je na niskim poziomie, ryzyko zmęczenia w miejscu pracy jest niższe, co skutkuje mniejszą liczbą incydentów. Ten KPI nie nadaje się do każdego miejsca pracy w każdej branży, dlatego należy dokładnie przeanalizować, czy spełnia potrzeby firmy. Średnio, pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze godzin w Unii Europejskiej pracuje 36,2 godziny tygodniowo, ale zgodnie z unijnym prawem pracy nie może pracować dłużej niż 48 godzin.
6. Ocena zadowolenia ze środowiska pracy
Ten wskaźnik KPI mierzy się poprzez ogólne badanie satysfakcji w firmie, przeprowadzane przez dział kadr. Polega ono na pytaniu pracowników o stopień zadowolenia ze swojego środowiska pracy, tj. otoczenia fizycznego, biurek, poziomu hałasu w biurze, budynku, sprzętu itp., a także zdrowia emocjonalnego i psychicznego podczas pracy. Niskie wyniki mogą wskazywać na problemy ze zdrowiem pracownika, nie tylko fizycznym, ale przede wszystkim psychicznym. Kierownictwo firmy powinno utworzyć kanały wsparcia w zakresie zdrowia psychicznego pracowników, wspomagać te kanały i zapewnić poufność informacji przekazywanych przez pracowników.
7. Ocena sprawności fizycznej
Obszar ten jest bardzo często zaniedbywany, ponieważ wielu pracowników nie czuje się komfortowo udostępniając wyniki badań lekarskich, ale w niektórych okolicznościach lub branżach badania lekarskie są obowiązkowe, aby móc wykonywać określone prace w firmie. Jeśli uważasz, że nie jest to obszar, który należy mierzyć, możesz zaoferować bezpłatne badania lekarskie lub dostęp do programów fitness, np. karnet na siłownię, aby zachęcić do zdrowego stylu życia. Dbając o dobry ogólny poziom sprawności fizycznej pracowników, obniżysz ryzyko wystąpienia urazów fizycznych w pracy. Do pomiaru skuteczności działań możesz wykorzystać wskaźnik udziału w takich programach, a poziom zadowolenia możesz mierzyć, przeprowadzając coroczną ankietę.
8. Dni produktywne
Jak wspomnieliśmy na samym początku, wskaźniki KPI w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa opierają się na pomiarze negatywnych danych, takich jak liczba dni chorobowych i czas wolny od pracy z powodu choroby lub wypadku. Natomiast ten KPI jest pozytywnym wskaźnikiem mierzącym liczbę dni produktywnej pracy, która została pomyślnie zrealizowana na podstawie odsetka dostępnych godzin pracy. Można go mierzyć co tydzień, co miesiąc i co rok, a także dokładnie monitorować, gdy wprowadzane są zmiany w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa, takie jak szkolenia lub wdrażanie nowego sprzętu w miejscu pracy. Wskaźnik ten pozwoli dostrzec efekty wprowadzonych zmian i dokonywać korekt, gdy okażą się konieczne.
9. Szkolenie kadry kierowniczej w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa
Poruszyliśmy już kwestię szkoleń BHP dla pracowników, ale w firmie muszą być też dostępni kluczowi liderzy, którzy będą w stanie przeprowadzić podstawowe szkolenia i ocenę ryzyka. Śledzenie ścieżki szkoleń kadry kierowniczej może mieć kluczowe znaczenie, zwłaszcza w przypadku dużej rotacji pracowników lub zmian na stanowiskach w firmie.
10. Średni czas eliminowania zagrożeń
Zalecane jest wdrożenie platformy do zarządzania ryzykiem, która umożliwia mierzenie czasu potrzebnego do wyeliminowania incydentu od momentu jego pierwszego zgłoszenia. W dużej mierze przypomina ona system wsparcia w zakresie IT – gdy użytkownik zgłosi problem, jest on następnie śledzony aż do jego rozwiązania. Szybkie rozwiązanie problemu powoduje zastosowanie obecnie obowiązujących zasad, a długi czas reakcji skutkuje wyświetleniem monitu o konieczności zbadania i oceny aktualnych procedur.
Podsumowanie
Każda firma ma własne cele w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa i rozumiemy, że 10 najważniejszych KPI, które przedstawiliśmy, nie stanowi rozwiązania idealnego dla wszystkich. Jednak bez wątpienia wskaźniki te podkreślą znaczenie BHP i, miejmy nadzieję, zainicjują dyskusję w firmie na temat tego, które KPI należy traktować priorytetowo. Zdrowie i bezpieczeństwo pracowników jest kluczowym czynnikiem wpływającym na efektywność i wydajność każdej firmy.
Artykuł ten ma wyłącznie charakter informacyjny. Przed wdrożeniem środków w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu pracy należy zawsze zasięgnąć porady profesjonalnych ekspertów.
