Jakie są wymagania prawne dotyczące bezpieczeństwa podczas obsługi automatycznych urządzeń przemysłowych oraz robotów?
W Europie istnieją dwa główne źródła przepisów, które nakładają odpowiedzialność na projektantów i operatorów procesów lub maszyn przemysłowych:
Dyrektywa dotycząca użytkowania sprzętu roboczego
- Dotyczy wszystkich urządzeń używanych podczas pracy
- Obejmuje wszystkie urządzenia, od zwykłych nożyczek po wieloosiowe roboty przemysłowe
Dyrektywa maszynowa
- Dotyczy wyłącznie urządzeń montowanych lub przeznaczonych do zamontowania w układach napędowych niewykorzystujących bezpośrednio siły ludzi lub zwierząt.
- Wymaga pełnej oceny ryzyka
Dyrektywa dotycząca użytkowania sprzętu roboczego
Przepisy te są przeznaczone dla pracodawców i właścicieli wszelkiego rodzaju robotów przemysłowych lub procesów automatycznych. Wymagają one ochrony każdej osoby, która może być narażona na niebezpieczeństwo przez maszynę poprzez zastosowanie odpowiednich zabezpieczeń inżynieryjnych.
Istnieje wiele typów zabezpieczeń inżynieryjnych. Mogą one obejmować na przykład prostą, stałą osłonę, która uniemożliwia dostęp do ruchomych części robota. W bardziej złożonych instalacjach zabezpieczenia mogą polegać na zastosowaniu systemu kontroli bezpieczeństwa. W takim przypadku system sterowania musi być zaprojektowany w taki sposób, aby zapewnić bezpieczeństwo funkcjonalne i odpowiedni poziom ochrony przed zagrożeniem wynikającym z ruchów zautomatyzowanych.
Dyrektywa maszynowa
Przepisy te dotyczą sprzedaży wszelkich nowych maszyn i części maszyn na terenie Unii Europejskiej. Dyrektywa określa jako „maszyny” wszelkie instalacje, które mają ruchome części i są zasilane w sposób inny niż siła ludzi lub zwierząt. Obejmuje ona częściowo zmontowane maszyny i podzespoły maszyn zapewniające bezpieczeństwo funkcjonalne.
Temat bezpieczeństwa funkcjonalnego jest bardzo ważny dla Dyrektywy maszynowej, ponieważ jest ona stosowana do różnych elementów maszyny zapewniających funkcję bezpieczeństwa. W rzeczywistości główne zasady zapewnienia bezpieczeństwa są zawarte w Dyrektywie maszynowej. Producent musi stosować następujące zasady w podanej kolejności:
- Wyeliminowanie ryzyka lub jego ograniczenie w jak największym stopniu (projektowanie i budowa maszyn z natury bezpiecznych)
- Podjęcie niezbędnych środków ochrony w odniesieniu do zagrożeń, których nie można wyeliminować.
- Poinformowanie użytkowników o pozostałych zagrożeniach wynikających z pewnych mankamentów zastosowanych środków ochronnych, wskazanie wymaganych ewentualnie szkoleń oraz określenie potrzeby zapewnienia środków ochrony osobistej.
Załącznik 5 do Dyrektywy określa podzespoły związane z bezpieczeństwem maszyn, z których niektóre zostały przedstawione poniżej jako przykłady elementów wymagających bezpieczeństwa funkcjonalnego:
- Urządzenia ochronne przeznaczone do wykrywania obecności osób
- Sterowane elektrycznie, ruchome osłony z blokadą, przeznaczone do użytku jako zabezpieczenia w maszynach
- Moduły logiczne zapewniające funkcje bezpieczeństwa
- Zawory z dodatkowymi środkami do wykrywania awarii, przeznaczone do sterowania niebezpiecznymi ruchami maszyn
- Osłony i urządzenia zabezpieczające zaprojektowane w celu ochrony osób przed ruchomymi częściami maszyny w trakcie realizacji procesu
- Urządzenia monitorujące do sterowania załadunkiem i ruchem w maszynach podnoszących
- Urządzenia do zatrzymania awaryjnego
W zaawansowanych technicznie rozwiązaniach zautomatyzowanych i robotach wymienione powyżej podzespoły są ze sobą połączone w celu utworzenia systemu sterowania. Mogą one zawierać elementy elektryczne, mechaniczne, pneumatyczne i hydrauliczne. W przypadku użycia w roli systemu kontroli bezpieczeństwa będącego częścią maszyny, muszą one być bezpieczne pod względem funkcjonalnym. W odniesieniu do Dyrektywy maszynowej, funkcjonalne systemy kontroli bezpieczeństwa są często określane jako części systemów sterowania powiązane z bezpieczeństwem Safety Related Parts of Control Systems (SRP/CS).
Przeczytaj następny artykuł z serii: W jaki sposób udowodnić bezpieczeństwo funkcjonalne — ocena zgodności i ocena ryzyka
