Ekoinnowacyjność obejmuje wszystkie pojawiające się innowacje czy technologie, które w istotny sposób przyczyniają się do zrównoważonego rozwoju. Może to obejmować innowacje ograniczające wpływ produkcji na środowisko, zwiększające odporność środowiska przyrodniczego albo efektywniejsze wykorzystanie zasobów naturalnych. W ekoinnowacyjności zwraca się uwagę na pozytywny wkład przemysłu zarówno w zrównoważony rozwój, jak i konkurencyjność gospodarczą. Podejście do osiągania równowagi produkcji uległo w ostatnich latach zmianie, z przesunięciem uwagi z rozwiązań dotyczących produktów końcowych ku zwiększeniu roli strategii związanych ze sposobem życia i strategiami środowiskowymi dla produktu.
Ekoinnowacyjność jest nieodłącznie związana z tworzeniem bardziej zrównoważonego społeczeństwa. To coś więcej, niż tylko projektowanie ekologicznych produktów i opakowań. Ekoinnowacyjność wykracza poza nie, obejmując doskonalenie działalności biznesowej i procesów, w celu poprawy efektywności i istotnego ograniczenia kosztów i odpadów.
Dlaczego ekoinnowacyjność jest ważna dla przemysłu?
Zgodnie z założeniami siódmego wspólnotowego programu działań w zakresie środowiska naturalnego (Environment Action Programme; EAP), określającego długoterminową wizję europejskiej polityki w zakresie środowiska,
“W 2050 r. obywatele cieszą się dobrą jakością życia z uwzględnieniem ekologicznych ograniczeń planety. Nasz dobrobyt i zdrowe środowisko wynikają z innowacyjnej, obiegowej gospodarki, w której nic się nie marnuje, zasobami naturalnymi gospodaruje się w sposób zrównoważony, a różnorodność biologiczna jest chroniona, ceniona i przywracana w sposób zwiększający odporność społeczeństwa. Niskoemisyjny wzrost już dawno oddzielono od zużycia zasobów, wyznaczając drogę dla bezpiecznego i zrównoważonego społeczeństwa globalnego“
Ekoinnowacyjność jest ogromnie istotna, jeśli mamy osiągnąć ten ambitny cel. Korzyści z ekoinnowacyjności są znaczne jeśli chodzi o tworzenie bardziej zrównoważonego i bardziej przyjaznego dla środowiska społeczeństwa. Jednakże to podejście zapewnia również przemysłowi możliwości i korzyści, takie jak:
- Dostęp do nowych i wschodzących rynków – w miarę wzrostu zapotrzebowania na ekoinnowacyjne rozwiązania firmy mają możliwość wchodzenia w nowe segmenty rynku, łańcuchy dostaw i wykorzystania nieograniczonego zapotrzebowania tam, gdzie na rynku brakuje rozwiązań. Ekoinnowacyjność sprzyja również współpracy z innymi partnerami w ramach łańcucha dostaw, zapewniając dostęp do innych sieci kontaktów i wiedzy.
- Przekraczanie wymogów norm i przepisów – w miarę jak równowaga jest stawiana na pierwszym miejscu, przepisy i normy obowiązujące w tym obszarze stają się coraz bardziej wymagające. Spółki ekoinnowacyjne mogą czerpać korzyści konkurencyjne, ponieważ zwykle wyprzedzają stosowne przepisy i normy. Dzięki postępującej innowacyjności takie firmy są w stanie reagować na wymagania szybciej, w miarę zachodzenia rozwoju i zmian.
- Przyciąganie inwestycji – postawienie ekoinnowacyjności na pierwszym miejscu zwiększa potencjał finansowy. Banki i inwestorzy długoterminowi niezmiennie inwestują w spółki, które zapewniają wyższą odporność i perspektywy na przyszłość. Wskaźnikiem świadczącym o perspektywiczności inwestycji są inicjatywy na rzecz zrównoważonego rozwoju. Ponadto władze lokalne coraz chętniej finansują możliwości związane z innowacyjnością i zrównoważonym rozwojem.
- Zwiększona wydajność i możliwości technologiczne – zmiany organizacyjne wywołane ekoinnowacyjnością budują możliwości technologiczne firmy, napędzając wydajność. Wzrost współpracy sprzyja poprawie zaangażowania pracowniczego i przekazywaniu oraz rozwojowi kluczowych kompetencji.
- Zwiększenie opłacalności w całym łańcuchu dostaw – wykorzystanie korzyści z ekoinnowacyjności wymaga wzięcia pod uwagę każdego etapu łańcucha dostaw przy określaniu możliwości rozwoju. W całym łańcuchu dostaw występuje szereg metod, zwiększenia opłacalności, na przykład w zakresie wydajności materiałów czy produkcji, redukcji odpadów trafiających na wysypiska, optymalizacji kanałów dystrybucji i skrócenia czasu realizacji.
Sytuacja europejskiego przemysłu ekologicznego już teraz wygląda kwitnąco; branża ekologiczna rozwinęła się o ponad 50% w latach 2000–2011, będąc jedyną branżą dobrze radzącą sobie po kryzysie finansowym w roku 2008. Ponad 3 miliony osób w UE jest obecnie zatrudnionych w przemyśle ekologicznym, a europejskie firmy zaopatrują jedną trzecią globalnego rynku ekotechnologii – wartego obecnie 1 bilion euro, a wartość ta ma się podwoić w kolejnych pięciu latach. Ekoinnowacyjność ma zatem wielki potencjał jako czynnik promujący wzrost liczby miejsc pracy i rozwój.
Plan działania w zakresie ekoinnowacyjności
W jaki sposób można praktycznie ocenić ekoinnowacyjność?
Plan działania UE w zakresie ekoinnowacyjności (UE Eco-innovation Action Plan; EcoAP) opracowała Komisja Europejska w celu zwrócenia uwagi na ograniczenia, wyzwania i szanse związane ze wspieraniem osiągania celów środowiskowych dzięki innowacyjności. Wspieranie ekoinnowacyjności i pokonywanie przeszkód jest zatem priorytetem dla Komisji Europejskiej.
Ekoinnowacyjność można rozumieć i analizować w oparciu o cele, mechanizmy i skutki; pozwalają one nakreślić holistyczną perspektywę ekoinnowacyjności i jej znaczenia w tworzeniu bardziej zrównoważonej przyszłości.
W wyniku tego otrzymujemy podstawową strukturę budowania ekoinnowacyjności, obejmującą:
1. Cel
W wyniku tego otrzymujemy podstawową strukturę budowania ekoinnowacyjności, obejmującą:
- Produkty (towary i usługi)
- Procesy (metody albo procedury produkcji)
- Metody marketingowe (strategie promocyjne, cenowe i inne)
- Organizacje (struktura zarządzania i podziału obowiązków)
- Instytucje (struktury instytucjonalne, normy społeczne i wartości kulturowe)
2. Mechanizm
To metoda realizacji ekoinnowacyjności. Wyróżnia się cztery główne mechanizmy, obejmujące:
- Modyfikowanie – (drobne zmiany produktów i procesów)
- Przeprojektowywanie – (istotne zmiany istniejących wyrobów, procesów i struktur organizacyjnych)
- Zamienniki – (wprowadzanie towarów i usług, z których można korzystać jako z zamienników innych produktów)
- Tworzenie – (projektowanie i wdrażanie nowych produktów, procesów, procedur, instytucji i organizacji)
3. Wpływ
To ogólny wpływ ekoinnowacyjności: na środowisko, całość cyklu życia innowacji czy ogólnie na inne istotne obszary. Wpływ ten determinują zarówno cel, jak i mechanizm ekoinnowacyjności oraz jego powiązanie z otoczeniem społeczno-technicznym.
Czy przyszłość będzie bardziej zrównoważona?
Chociaż możliwości oferowane przez ekoinnowacyjność są oczywiste, konieczne jest włożenie większego wysiłku w domknięcie procesu ich wdrażania. Faktyczna skuteczność ekoinnowacji wymaga szerokiego i bardziej spójnego przyjęcia w różnych krajach i branżach.
Udało nam się zidentyfikować rozwiązania służące odzyskiwaniu metali szlachetnych z przeznaczonych na złom urządzeń elektronicznych. Znaleźliśmy sposoby oczyszczania wód ściekowych i ponownego wykorzystania ich w rolnictwie. Byliśmy zdolni zwiększyć trwałość produktów czy rozwiązań projektowych, ograniczając wykorzystanie surowców. Na koniec, co istotne, jako konsumenci zaczęliśmy modyfikować nasze zachowania, przechodząc od kupowania produktów do kupowania usług. Jednak koniecznych jest dużo więcej działań ze strony większej liczby osób. Obecnie musimy rozwinąć i wprowadzić do szerszego obiegu niektóre z tych rozwiązań. Musimy promować wysiłki międzynarodowe i upraszczać małym i średnim przedsiębiorstwom, będącym prawdziwą siłą napędową ekoinnowacyjności, wchodzenie na nowe rynki i przyczynianie się do globalnego zrównoważonego rozwoju.
Karl Falkenberg, Dyrektor Generalny ds. Środowiska, Komisja Europejska
Chociaż to nowe podejście do innowacyjności wymaga dalszej długotrwałej pracy, dokonano już olbrzymich postępów w tej dziedzinie. Wiele firm dostrzega już korzyści z ekoinnowacyjności w swojej branży. Ta tendencja będzie narastać w miarę ciągłego wzrostu widoczności korzyści z ekoinnowacyjności zarówno dla środowiska, jak i przemysłu.
Więcej informacji na temat zapewnienia lepszej równowagi Twojej działalności można znaleźć tutaj, w zestawie narzędzi OECD dla przemysłu.
