Według raportu Międzynarodowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) z 2022 r., 22% gazów cieplarnianych pochodzenia antropogenicznego emitowanych w 2019 r. wytworzono w sektorach rolnictwa, leśnictwa i użytkowania gruntów. Czy rolnictwo regeneracyjne może stać się rozwiązaniem w walce o ograniczenie tych emisji?
Czym jest rolnictwo regeneracyjne?
Rolnictwo regeneracyjne to rodzaj rolnictwa, który przyczynia się do ochrony i odbudowy gruntów rolnych i otaczających je ekosystemów. O ile metody rolnictwa przemysłowego zakładają bardziej liniowy model, o tyle rolnictwo regeneracyjne zakłada, że gleba, woda, uprawy, ludzie i zwierzęta są częścią wzajemnie powiązanego systemu, i skupia się na ograniczaniu ilości odpadów oraz priorytetowym traktowaniu zdrowia gleby. Światowe Forum Ekonomiczne szacuje, że dzięki zastosowaniu przyjaznych środowisku metod upraw, takich jak rolnictwo regeneracyjne, emisja gazów cieplarnianych do 2030 r. może zmniejszyć się o 6% rocznie.
Dlaczego rolnictwo regeneracyjne jest ważne?
W 2022 r. Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa poinformowała, że do 2050 r. 90 % wierzchniej warstwy gleby na naszej planecie może być zagrożone, podczas gdy co pięć sekund erozji ulega powierzchnia odpowiadająca boisku do piłki nożnej. Erozja gleby nie zajmuje dużo czasu, natomiast na wytworzenie zaledwie kilku centymetrów wierzchniej warstwy gleby potrzeba około 1000 lat. Ze względu na stale rosnące zapotrzebowanie na żywność, staje się jasne, że przemysłowe metody rolnicze nie są zrównoważone. Według Banku Światowego jedna trzecia żywności produkowanej na świecie albo ginie, albo jest marnowana. Jest to problem, którym należy się zająć, aby zmniejszyć obciążenie środowiska i pomóc nam osiągnąć cele w zakresie poprawy klimatu.
Rolnictwo regeneracyjny to szereg praktyk zarządzania gospodarstwami rolnymi, które koncentrują się na zrównoważonym podejściu do rolnictwa, z uwzględnieniem zdrowia gleby jako najważniejszego elementu. Jego głównym celem jest nie tylko utrzymanie gleby, ale jej aktywna regeneracja poprzez praktyki, które sprzyjają obfitym i różnorodnym mikrobom glebowym. Mikroorganizmy te odgrywają kluczową rolę w napędzaniu procesów sprzyjających zdrowiu gleby, prowadząc do pozytywnych efektów, takich jak zwiększona penetracja i retencja wody, lepsza dostępność składników odżywczych dla roślin, zmniejszona erozja i zwiększona agregacja gleby.
Zdrowa gleba służy jako kluczowy magazyn ważnych składników odżywczych, takich jak węgiel i fosfor. Gleba odgrywa istotną rolę w obiegu składników odżywczych, wspierając ekosystemy i produkcję zdrowej żywności. Zarówno rośliny, jak i zwierzęta czerpią pożywienie z gleby i powietrza, a gdy giną i rozkładają się, składniki odżywcze są ponownie wprowadzane do ekosystemu, w tym do gleby. Korzyści płynące ze zdrowej gleby i praktyk regeneracyjnych obejmują różne aspekty, w tym bioróżnorodność, lepszą gospodarkę wodną, zdrowsze praktyki rolnicze i bardziej produktywne grunty.
Metody rolnictwa regeneracyjnego
Rolnictwo regeneracyjne może być stosowane na wiele sposobów, oto kilka przykładów najpopularniejszych technik:
- Uprawa bezorkowa – jest to metoda polegająca na sadzeniu roślin uprawnych z pominięciem orki. Pozostawienie gleby nienaruszonej zwiększa ilość i różnorodność drobnoustrojów, wzmacniając odporność upraw i strukturę gleby.
- Kompostowanie – to naturalny proces, w którym odpady żywnościowe lub obornik przetwarzane są w nawóz. Naturalne nawozy bogate w węgiel i dodawane do gleby stopniowo rozkładają się w stabilną materię organiczną. Dzięki temu zubożone gleby są odbudowywane, co sprzyja organicznemu i zrównoważonemu wzrostowi.
- Uprawy okrywowe – po zebraniu plonów w pustej glebie sadzone są rośliny okrywowe. Ciągłość wzrostu roślin i korzeni wzbogaca glebę w składniki odżywcze, przynosząc korzyści kolejnym uprawom. Uprawy okrywowe są podstawowym sposobem na poprawę struktury biologicznej gleby, odzyskiwanie składników odżywczych, zmniejszenie zapotrzebowania na nawozy syntetyczne, sekwestrację węgla z atmosfery do gleby i zminimalizowanie odpływu wody z terenów rolniczych.
- Integracja zwierząt – uwzględnianie zwierząt gospodarskich w procesach rolniczych ułatwia recykling składników odżywczych. Wypas zwierząt na uprawach okrywowych pozwala zwiększyć sekwestrację dwutlenku węgla w glebie.
- Agroleśnictwo – polega na jednoczesnym uprawianiu roślin i drzew na tym samym terenie. Uprawa roślin odbywa się między rzędami drzew, co prowadzi do zwiększenia różnorodności roślin, poprawy zdrowia gleby i zmniejszenia jej erozji.
- Płodozmian – jest niezbędny do naśladowania naturalnej różnorodności ekosystemów roślinnych. Prowadzi do różnorodności roślin, zwiększając tym samym różnorodność mikroorganizmów glebowych, wzmacniając odporność upraw i ostatecznie przyczyniając się do lepszych plonów.
Jak rolnictwo regeneracyjne wpływa na zmianę klimatu?
Sektor spożywczy jest drugim co do wielkości źródłem emisji gazów cieplarnianych, zaraz po sektorze energetycznym. Branża ta zmaga się z wieloma wyzwaniami, począwszy od głodu i wylesiania, a skończywszy na suszach i powodziach. Regeneracyjne systemy żywnościowe mają na celu osiągnięcie zerowych i pozytywnych dla przyrody wyników netto do końca dekady. Polega to na przekształcaniu gruntów rolnych i pastwisk w pochłaniacze dwutlenku węgla, przywracaniu lasów i zwiększaniu plonów. Rolnictwo regeneracyjne pozwala łagodzić zmiany klimatu i dostosowywać się do nich.
Łagodzenie skutków zmiany klimatu
Łagodzenie skutków zmian klimatycznych polega na ograniczaniu lub zapobieganiu emisji gazów cieplarnianych. W tej dziedzinie gleba wyróżnia się jako jeden z najważniejszych i najistotniejszych pochłaniaczy dwutlenku węgla. Rośliny pobierają węgiel w procesie fotosyntezy, podczas gdy mikroorganizmy ułatwiają jego transfer do gleby – proces ten zwany jest sekwestracją węgla. Nienaruszona, zdrowa gleba ma wyjątkową zdolność do wychwytywania większej ilości dwutlenku węgla w porównaniu do gleby zniszczonej.
Dodatkowo rolnictwo regeneracyjne nie tylko sprzyja sekwestracji dwutlenku węgla, ale wiąże się także z zastosowaniem mniejszej liczby maszyn i pestycydów.
Adaptacja do zmian klimatycznych
Adaptacja do zmian klimatycznych polega na dostosowaniu się do skutków zmian klimatycznych. Rolnictwo regeneracyjne odgrywa znacząca rolę w tym procesie, wzmacniając odporność gleby na zmieniające się, niekorzystne warunki pogodowe. Zdrowsza gleba jest w stanie wchłonąć więcej wody, czyniąc grunty rolne bardziej odpornymi na powodzie i susze oraz zmniejszając odpływ wody. Stosowanie płodozmianu dodatkowo zwiększa różnorodność roślin, zmniejszając ryzyko całkowitego nieurodzaju w obliczu szczególnie trudnych warunków pogodowych.
Przejście na rolnictwo regeneracyjne
Rolnictwo regeneracyjne zyskuje na popularności, ale do całkowitego zastąpienia metod rolnictwa przemysłowego jest jeszcze długa droga. Kluczem do postępu jest edukacja i świadomość korzyści płynących z zastosowania tych metod upraw rolniczych, ponieważ niewielu konsumentów i decydentów zdaje sobie sprawę z niezliczonych korzyści z nich płynących. Rządy często traktują priorytetowo wypróbowane i przetestowane techniki rolnictwa przemysłowego, zamiast inwestować w bardziej zrównoważone małe gospodarstwa rolne. Chcąc naprawdę wspierać rolników w stosowaniu praktyk rolnictwa regeneracyjnego, należy stworzyć więcej zachęt finansowych dla tych, którzy decydują się na bardziej przyjazne dla klimatu sposoby gospodarowania.
Podsumowanie
Biorąc pod uwagę ciągły wzrost liczby ludności na świecie i stale rosnące zapotrzebowanie na żywność, w połączeniu z nadchodzącym zagrożeniem dla wierzchniej warstwy gleby w nadchodzących dziesięcioleciach, konieczność stosowania bardziej zrównoważonych metod rolniczych staje się oczywista. Rolnictwo regeneracyjne wydaje się rozwiązaniem, które nie tylko ogranicza emisję gazów cieplarnianych, ale także minimalizuje ilość odpadów i sprzyja rozwojowi zdrowej gleby. Dzięki temu wzajemnie powiązanemu systemowi obejmującemu uprawy, rośliny, ludzi i zwierzęta, możliwe jest zachowanie, a nawet poprawa dobrostanu naszej planety. Korzyści są namacalne, ale aby skutecznie wykorzystać możliwości rolnictwa regeneracyjnego, niezbędna jest większa świadomość i wsparcie.
