W dzisiejszych czasach każdy – od uczniów szkoły podstawowej po emerytów – ma telefon komórkowy, a sposoby korzystania z tych urządzeń oraz możliwości kontaktowania się ze światem za ich pomocą zmieniają się nieustannie. Jedną z technologii, która w okresie pandemii Covid-19 przeżywa swój renesans, są kody QR.
Czym jest kod QR?
Kod QR (skrót od „Quick Response” – szybka odpowiedź) to zbiór czarnych, ułożonych w siatkę kwadracików na białym tle, który można zeskanować. Odczytują je aparaty niemal wszystkich smartfonów, po czym następuje ich przetwarzanie w urządzeniu.
Kod QR zawiera informacje, które po przetworzeniu są wyświetlane na urządzeniu skanującym. Kody QR mogą służyć jako łącza do stron internetowych, otwierać szablony wiadomości e-mail, pobierać aplikacje, inicjować połączenia telefoniczne… a to tylko kilka spośród licznych możliwości. Skanowanie i przetwarzanie kodu odbywa się za pośrednictwem urządzenia odczytującego obraz po zastosowaniu kodowania korekcyjnego Reeda-Solomona – systemu korekcji błędów wykorzystywanego w wielu popularnych technologiach, na przykład do odczytu płyt CD i Blue-ray.
Historia kodów QR
Kody QR powstały w 1994 roku w Japonii, gdzie wykorzystywano je w przemyśle motoryzacyjnym. Masahiro Hara pracujący w firmie Denso Wave szukał sposobu monitorowania pojazdów w procesie produkcji umożliwiającego szybkie skanowanie podzespołów. Czarno-biały wzór kodu inspirowany był planszą do gry w go; wkrótce kod QR zyskał popularność dorównującą samej grze.
Rozpowszechnienie się kodów QR było w dużej mierze związane z rozwojem technologii telefonów komórkowych umożliwiających ich skanowanie. W 2002 roku na rynku pojawił się pierwszy telefon komórkowy z funkcją skanowania i przetwarzania kodów QR, dzięki czemu ta wygodna technologia stała się dostępna dla wszystkich. Wciąż jednak jej popularyzacja przebiegała dość wolno i raczej wśród jej najgorętszych zwolenników. W tamtym czasie skanowanie nowych kodów wymagało pobrania odrębnej aplikacji. Sytuacja zmieniła się w 2017 roku wraz ze zaktualizowanym oprogramowaniem iPhone’ów – iOS 11. W nowym systemie operacyjnym do skanowania kodów QR wystarczyła sama kamera iPhone’a – nie było już konieczne instalowanie odrębnej aplikacji.
Pascal Keller, kierownik zespołu ds. wsparcia technicznego firmy Distrelec Switzerland, wspomina powolne upowszechnianie się kodów QR:
Największa zmiana nastąpiła w okolicach roku 2015 – prawie każdy miał w telefonie jakąś aplikację do skanowania; pamiętam, że skanowałem kod QR z jakiejś ulotki, żeby pobrać coś na telefon. Z czasem powoli pojawiało się coraz więcej zastosowań; na przykład kupując nowe urządzenie, można było zeskanować na opakowaniu kod QR, który odsyłał do instrukcji obsługi zamieszczonej w sieci. Od tamtej pory technologia ta bardzo upowszechniła się w Szwajcarii.
Pascal Keller, Distrelec Switzerland
Kody QR w pandemii
Pod koniec 2019 roku kody QR nadal były użyteczne w marketingu, biznesie, edukacji czy w sektorze organizacji pożytku publicznego. Jednak dopiero począwszy od 2020 roku, gdy zaczęła się walka z pandemią Covid-19, mogliśmy wykorzystać tę wyjątkową technologię w służbie bezpieczeństwa wszystkich.
Erik Skogly, menedżer ds. sprzedaży krajowej w spółce Elfa Distrelec w Norwegii, zauważył pewien nowy trend:
Jeszcze kilka lat temu Norwegowie nie korzystali z kodów QR. Jednak w lutym 2020 roku, gdy pandemia na całym świecie zaczęła przybierać na sile, firmy, lekarze, szpitale i wiele innych instytucji zaczęły korzystać z tej technologii jako bezdotykowego sposobu przekazywania informacji. Widziałem, jak w restauracjach kody QR zastępują karty dań i umożliwiają gościom podawanie danych na wypadek konieczności kontaktu; jak w szpitalach i w gabinetach ułatwiają rejestrowanie wizyt. To bardzo praktyczne i łatwe w użyciu narzędzie dostępne dla każdego. Bardzo jestem ciekaw, do czego jeszcze będziemy je wykorzystywać!
Erik Skogly, Elfa Distrelec Norway
Wachlarz zastosowań kodów QR w czasie pandemii jest rzeczywiście imponujący. W Kanadzie, muzeum Vancouver Art Gallery udostępnia za ich pomocą egzemplarze przewodników dla zwiedzających, w Szanghaju wprowadzono kody QR w celu poprawy bezpieczeństwa i skuteczniejszego reagowania w sytuacjach awaryjnych w windach, zaś w USA sieć sklepów Walmart wprowadza płatności za pomocą kodów QR. Kody ułatwiają zachowanie dystansu, pozwalając uniknąć zbędnego kontaktu z innymi osobami i minimalizując konieczność dotykania powierzchni w przestrzeni wspólnej.
Oczywistym więc było, że ich użycie wzrośnie. W badaniu przeprowadzonym przez spółkę MobileIron 47% respondentów zauważyło wzrost obecności kodów QR w czasie pandemii. Upowszechnienie się kodów QR wzbudza jednak wątpliwości związane z ich bezpieczeństwem.
Bezpieczeństwo kodów QR
Jak wiemy, kod QR to zbiór punktów przypominających piksele ułożonych we wzór na planie kwadratu. Oznacza to, że raz wygenerowanego kodu QR nie da się zhakować – sama technologia kodu QR nie stanowi zagrożenia dla bezpieczeństwa. Jednak podobnie jak w przypadku każdej witryny czy technologii, kody QR mogą okazać się niebezpieczne, jeśli nie pochodzą z zaufanego źródła. Według MobileIron, 69% pytanych jest przekonanych, że potrafi rozpoznać złośliwy adres URL, ale tylko 37% uważa, że byliby w stanie rozpoznać złośliwy kod QR. Oznacza to, że użytkownicy są narażeni na cyberataki trzech głównych rodzajów: phishing, rozpowszechnianie złośliwego oprogramowania oraz przekierowywanie do niebezpiecznych witryn internetowych. Atak zwykle polega na tym, że przestępcy tworzą podróbkę plakatu z kodem QR lub na prawidłowy kod QR umieszczony na plakacie w przestrzeni publicznej naklejają złośliwy kod QR.
Użytkownicy mogą zabezpieczyć się przed takimi atakami zachowując czujność: należy sprawdzać, czy kod QR nie został doklejony; zapobiegać phishingowi nie podając danych osobowych ani danych do logowania; sprawdzać adresy URL przed podjęciem dalszych działań. Dostępne są także aplikacje chroniące bezpieczeństwo kodów QR, na przykład Norton Snap, która działa jak skaner kodów QR z wbudowanymi funkcjami bezpieczeństwa zapobiegającymi wszelkim rodzajom ataków za pośrednictwem kodów QR.
Przyszłość kodów QR
Kody QR są z nami od lat, jednak dopiero pandemia Covid-19 ujawniła ogromną przydatność tej technologii na co dzień. W badaniu przeprowadzonym przez spółkę MobileIron, ponad 58% pytanych odpowiedziało, że chciałoby, aby kody QR były w przyszłości wykorzystywane częściej, a instytucje publiczne i przedsiębiorstwa również coraz chętniej korzystają z tej wygodnej technologii. Możemy spodziewać się, że wraz z rozwojem naszych telefonów komórkowych i innych urządzeń przenośnych kody QR będą znajdować coraz to nowe zastosowania.
